Spór o Kanał Panamski – czy USA odzyskają kontrolę nad szlakiem morskim?

Dlaczego Donald Trump – Stany Zjednoczone chcą odzyskać Kanał Panamski?

Spór o Kanał Panamski nabiera na intensywności w związku z ostatnimi działaniami administracji USA. Sekretarz stanu USA, Marco Rubio, podczas swojej pierwszej wizyty zagranicznej odwiedził Panamę i spotkał się z prezydentem tego kraju, José Raúl Mulino. Rubio wyraził stanowisko Stanów Zjednoczonych, że obecna sytuacja, w której Chiny mają znaczący wpływ na operacje Kanału Panamskiego, jest nie do zaakceptowania. Podkreślił, że jeżeli nie nastąpią natychmiastowe zmiany, USA podejmą niezbędne kroki w celu ochrony swoich praw wynikających z traktatu o stałej neutralności i eksploatacji kanału. Wizyta Rubia miała na celu nie tylko wzmocnienie relacji dyplomatycznych, ale także wywarcie nacisku na Panamę w kontekście globalnej rywalizacji między USA a Chinami. Wizyta ta wpisuje się w szerszy kontekst amerykańskiej strategii geopolitycznej na rzecz osłabienia wpływów Pekinu w Ameryce Łacińskiej.

Historyczne znaczenie Kanału Panamskiego

Kanał Panamski, otwarty w 1914 roku, został przekazany Panamie w 1999 roku na mocy traktatu z 1977 roku. Obecnie jest kluczowym szlakiem handlowym, przez który przepływa około 5% światowego ruchu morskiego. Głównymi użytkownikami kanału są USA, Chiny, Japonia i Korea Południowa. Jego budowa i początkowa eksploatacja przez USA miały ogromne znaczenie dla amerykańskiej gospodarki i strategii militarnej. Przez dziesięciolecia kanał pozostawał pod kontrolą USA, zapewniając im kluczowy wpływ na globalny handel morski. Jego przekazanie Panamie wywołało różne kontrowersje i było uważane przez wielu amerykańskich polityków za strategiczny błąd.

Zarządzanie kanałem przez Panamę od 1999 roku było generalnie postrzegane jako sukces, choć pojawiają się obawy o zewnętrzne wpływy, zwłaszcza ze strony Chin. Pekin zainwestował miliardy dolarów w rozwój infrastruktury związanej z kanałem, co budzi obawy w Waszyngtonie. Chińskie firmy kontrolują obecnie terminale portowe na obu końcach kanału, co daje Chinom strategiczną przewagę w logistyce handlowej. Władze USA obawiają się, że rosnący wpływ Chin może doprowadzić do ograniczenia dostępu Stanów Zjednoczonych do kluczowego szlaku handlowego w sytuacji globalnego konfliktu.

Reakcja Panamy

Prezydent Mulino odpowiedział, że suwerenność Panamy nad kanałem nie podlega dyskusji. Zaproponował jednak zakończenie udziału kraju w chińskim projekcie Pasa i Drogi przed planowanym terminem w 2026 roku oraz przeprowadzenie audytu portów należących do chińskich firm po obu stronach kanału. Mulino podkreślił również, że Panama pozostaje otwarta na współpracę ze Stanami Zjednoczonymi, ale nie zamierza rezygnować z niezależności w zarządzaniu kanałem. Władze Panamy wskazują, że kontrola nad kanałem jest dla nich kluczowym elementem polityki gospodarczej i narodowej dumy, co utrudnia potencjalne ustępstwa na rzecz USA.

Stanowisko administracji Donalda Trumpa

Prezydent USA, Donald Trump, wielokrotnie podkreślał chęć odzyskania kontroli nad Kanałem Panamskim, nazywając jego przekazanie Panamie w 1999 roku „głupim prezentem”. Trump sugerował, że Chiny mają nadmierny wpływ na operacje kanału i nie wykluczał użycia siły w celu jego odzyskania. Przypomniał także, że Kanał Panamski był budowany i zarządzany przez USA przez większość XX wieku, co jego zdaniem uzasadnia interwencję Stanów Zjednoczonych w przypadku zagrożenia ich interesów gospodarczych. Mimo to, realne odzyskanie kanału przez USA jest bardzo mało prawdopodobne, ponieważ wiązałoby się z naruszeniem traktatów międzynarodowych i mogłoby wywołać kryzys dyplomatyczny na skalę światową. Eksperci wskazują, że retoryka Trumpa ma na celu głównie zjednanie elektoratu w USA, który postrzega Chiny jako zagrożenie.

Wzrost napięć geopolitycznych

Obecne napięcia między USA a Panamą dotyczą głównie rosnących wpływów Chin w regionie oraz strategicznego znaczenia kanału dla globalnego handlu. Administracja Trumpa obawia się, że chińska obecność może zagrozić interesom Stanów Zjednoczonych, co prowadzi do eskalacji dyplomatycznych napięć. Waszyngton naciska na Panamę, aby ograniczyła swoje relacje gospodarcze z Pekinem i zapewniła USA większy nadzór nad zarządzaniem kanałem. Panama, z kolei, stara się balansować pomiędzy dwoma światowymi mocarstwami, aby nie stracić korzyści płynących zarówno z relacji z Chinami, jak i ze Stanami Zjednoczonymi.

Realne szanse na odzyskanie kanału przez USA

Pomimo ostrych deklaracji Donalda Trumpa, eksperci wskazują, że faktyczne odzyskanie kontroli nad Kanałem Panamskim przez Stany Zjednoczone jest praktycznie niemożliwe. Panama, posiadając pełną suwerenność nad kanałem od ponad 20 lat, nie zamierza rezygnować z tego kluczowego zasobu. Jakakolwiek próba przejęcia kanału siłą doprowadziłaby do międzynarodowego kryzysu i stanowczego sprzeciwu zarówno Chin, jak i innych państw korzystających z kanału. Dodatkowo, USA musiałyby liczyć się z potężnym oporem panamskiego społeczeństwa i rządu, dla których kanał jest symbolem niepodległości. W związku z tym, Stany Zjednoczone mogą jedynie próbować wywierać naciski ekonomiczne i dyplomatyczne na Panamę, co jednak nie gwarantuje sukcesu.

Możliwe konsekwencje sporu

Sytuacja wokół Kanału Panamskiego pozostaje dynamiczna i może mieć daleko idące konsekwencje dla globalnej polityki i gospodarki. W najbliższych miesiącach kluczowe będą rozmowy dyplomatyczne oraz decyzje rządów USA i Panamy. Możliwy scenariusz to zwiększona presja ze strony USA, która mogłaby doprowadzić do renegocjacji warunków zarządzania kanałem lub nawet do poważniejszego konfliktu politycznego. Z drugiej strony, Panama może szukać wsparcia międzynarodowego w celu utrzymania niezależności w zarządzaniu tym kluczowym szlakiem wodnym. Możliwe jest także dalsze zwiększenie zaangażowania Chin, co jedynie podgrzeje globalne napięcia. Ostatecznie jednak, eksperci wskazują, że USA nie podejmą radykalnych kroków, a presja dyplomatyczna będzie głównym narzędziem wywierania wpływu na Panamę.