Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi – nowe wytyczne i normy światowe ESC i ESH

Nowe normy ciśnienia krwi – co się zmieniło i jakie ma to znaczenie dla zdrowia?

Wprowadzenie

W 2024 roku Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) oraz Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (ESH) zaostrzyły normy dotyczące prawidłowego ciśnienia krwi. Nowe wytyczne mają na celu skuteczniejsze wykrywanie i profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych, które pozostają jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku na choroby sercowo-naczyniowe umiera około 17,9 miliona osób, co stanowi 32% wszystkich zgonów na świecie. W Europie odpowiadają one za ponad 45% wszystkich przypadków śmierci, co czyni je głównym zagrożeniem zdrowotnym w regionie. Co oznaczają te zmiany dla pacjentów i lekarzy? Jakie są nowe progi diagnostyczne oraz zalecenia dotyczące leczenia nadciśnienia?

Co to jest ciśnienie krwi i dlaczego jest tak ważne?

Ciśnienie tętnicze krwi to siła, z jaką krew naciska na ściany tętnic w trakcie jej przepływu przez organizm. Mierzone jest w dwóch wartościach:

• Ciśnienie skurczowe (górne) – oznacza ciśnienie w tętnicach w momencie, gdy serce pompuje krew.
• Ciśnienie rozkurczowe (dolne) – mierzone jest w momencie rozluźnienia serca pomiędzy kolejnymi skurczami.

Prawidłowe ciśnienie tętnicze jest kluczowe dla zdrowia serca, naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych. Nadciśnienie tętnicze prowadzi do poważnych powikłań, takich jak udary, zawały serca, niewydolność nerek czy uszkodzenie siatkówki oka.

Nowe normy ciśnienia krwi – zmiany w wytycznych

Dotychczasowe normy klasyfikowały ciśnienie krwi na podstawie kilku kategorii. Według nowych zaleceń ESC i ESH, do klasyfikacji dodano kategorię „podwyższone ciśnienie tętnicze”.

Aktualne wytyczne dotyczące ciśnienia tętniczego:

Zmiana polega na obniżeniu progu, od którego uznaje się ciśnienie za podwyższone. Wcześniej wartości 130-139/80-89 mmHg traktowano jako prawidłowe wysokie, teraz uznano je za wymagające monitorowania i ewentualnych działań prewencyjnych.

Dlaczego zaostrzono normy dla ciśnienia krwi?

Decyzja o zmianie norm wynika z wieloletnich badań wskazujących, że już przy wartościach ciśnienia 130-139 mmHg rośnie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Wcześniejsza diagnoza oraz wdrożenie działań profilaktycznych pozwalają zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. Według badań najskuteczniejsze metody profilaktyczne to zmiana diety na bogatą w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, regularna aktywność fizyczna obejmująca co najmniej 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo, a także redukcja stresu poprzez techniki relaksacyjne, takie jak joga czy medytacja. Ponadto ograniczenie spożycia soli, rzucenie palenia i kontrola masy ciała znacząco obniżają ryzyko rozwoju nadciśnienia.

Konsekwencje nowych norm ciśnienia krwi

1. Wzrost liczby osób wymagających kontroli ciśnienia

Zmiany w klasyfikacji oznaczają, że większa liczba osób znajdzie się w kategorii „podwyższone ciśnienie tętnicze” i będzie wymagać regularnych kontroli. Według ekspertów Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego osoby w tej grupie powinny monitorować ciśnienie co najmniej raz na tydzień przy użyciu sprawdzonych ciśnieniomierzy elektronicznych. Zaleca się również pomiary w różnych porach dnia, aby uzyskać dokładniejszy obraz wahań ciśnienia. W przypadku systematycznego wzrostu wartości ciśnienia, konieczna jest konsultacja lekarska i ewentualne wdrożenie metod prewencyjnych.

2. Wcześniejsze wdrażanie metod profilaktycznych

Lekarze będą zalecać zmiany w stylu życia już na wcześniejszym etapie, zanim ciśnienie osiągnie wartości kwalifikujące do nadciśnienia.

3. Możliwość wcześniejszego wdrożenia leczenia farmakologicznego

W przypadku osób z podwyższonym ciśnieniem i wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym lekarze mogą rozważyć wcześniejsze wprowadzenie leków obniżających ciśnienie.

Jak obniżyć ciśnienie krwi bez leków?

Nie każda osoba z podwyższonym ciśnieniem wymaga natychmiastowego leczenia farmakologicznego. Badania przeprowadzone przez American Heart Association wskazują, że zmiana stylu życia może skutecznie obniżyć ciśnienie nawet o 5-10 mmHg. Przykładowo, metaanaliza opublikowana w „Hypertension” wykazała, że regularna aktywność fizyczna, w tym ćwiczenia aerobowe, może zmniejszyć ciśnienie skurczowe średnio o 6-8 mmHg. Z kolei badania DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) dowodzą, że dieta bogata w warzywa, owoce i niskotłuszczowe produkty mleczne może obniżyć ciśnienie o około 7-11 mmHg. Kluczowe są zmiany w stylu życia, które pomagają obniżyć ciśnienie w sposób naturalny.

1. Zdrowa dieta

• Ograniczenie soli do 5 g dziennie (ok. jednej łyżeczki)
• Spożywanie większej ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów
• Redukcja tłuszczów trans i nasyconych

2. Regularna aktywność fizyczna

• Minimum 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo
• Ćwiczenia aerobowe (np. marsz, pływanie, rower)
• Trening siłowy wspomagający elastyczność naczyń krwionośnych

3. Redukcja stresu

• Techniki relaksacyjne (np. medytacja, joga)
• Odpowiednia ilość snu (min. 7 godzin dziennie)

4. Unikanie używek

• Ograniczenie alkoholu
• Rzucenie palenia, które powoduje zwężenie naczyń krwionośnych

5. Kontrola masy ciała

• Utrzymanie wskaźnika BMI w granicach normy (18,5–24,9 kg/m²)
• Redukcja masy ciała, jeśli występuje nadwaga lub otyłość

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Każda osoba, u której wartości ciśnienia przekraczają normy „prawidłowego” ciśnienia, powinna regularnie monitorować swój stan zdrowia. Szczególnie istotne jest to w przypadku osób z czynnikami ryzyka, takimi jak:

• Historia chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie
• Cukrzyca
• Wysoki poziom cholesterolu
• Otyłość

Podsumowanie

Nowe normy ciśnienia krwi wprowadzone przez ESC i ESH mają na celu skuteczniejszą prewencję chorób sercowo-naczyniowych. Podobne zmiany w klasyfikacji ciśnienia krwi zostały wcześniej wprowadzone w Stanach Zjednoczonych przez American College of Cardiology (ACC) i American Heart Association (AHA), gdzie próg nadciśnienia obniżono do 130/80 mmHg. W Azji niektóre kraje, jak Japonia, również stosują bardziej rygorystyczne normy w celu redukcji ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w populacji. Wartości uznawane wcześniej za „wysokie prawidłowe” zostały sklasyfikowane jako podwyższone, co pozwala na wcześniejsze interwencje. Regularne monitorowanie ciśnienia, zdrowy styl życia oraz kontrola czynników ryzyka są kluczowe dla długoterminowego zdrowia układu krążenia. Dzięki nowym wytycznym więcej osób będzie mogło podjąć działania profilaktyczne, zmniejszając ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych.