Oko Sahary w Mauretanii – czy to krater meteorytowy czy efekt erozji?

Tajemnicze Oko Sahary – Kalb ar-Riszat: jedna z największych zagadek geologicznych świata

Wstęp

Choć wydawać by się mogło, że w XXI wieku Ziemia nie kryje już przed nami żadnych tajemnic, wciąż istnieją miejsca, które stanowią zagadkę dla naukowców. Jednym z nich jest Oko Sahary, znane również jako Kalb ar-Riszat – niezwykła formacja geologiczna w sercu pustyni w Mauretanii. Widoczna nawet z kosmosu, przez lata wzbudzała spekulacje o swoim pochodzeniu. Struktura została sfotografowana przez astronautów podczas misji NASA Gemini IV w 1965 roku oraz wielokrotnie badana na podstawie zdjęć wykonanych przez satelity Landsat i programy badawcze Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Czy to krater po upadku meteorytu, skutek aktywności wulkanicznej, a może ślad po zaginionej cywilizacji? W tym artykule przyjrzymy się wszystkim teoriom i odkryciom związanym z tym niezwykłym miejscem.

Lokalizacja i wygląd

Oko Sahary znajduje się w północno-zachodniej Afryce, w centralnej części Mauretanii, około 25 km na północny wschód od miasta Wadan. Ta olbrzymia struktura ma średnicę około 50 kilometrów i składa się z koncentrycznych pierścieni, które sprawiają, że z lotu ptaka lub zdjęć satelitarnych wygląda jak olbrzymie oko.

Historia odkrycia

Pomimo swoich gigantycznych rozmiarów, Oko Sahary zostało odkryte stosunkowo niedawno. Pierwsze doniesienia o tej formacji pochodzą z lat 30. XX wieku, kiedy francuski geolog Théodore Monod badał pustynię Sahara. Jego eksploracje przyczyniły się do pierwszych naukowych opisów Oka Sahary, choć formacja ta była znana lokalnym plemionom nomadów na długo przed oficjalnym odkryciem. Jednak prawdziwe zainteresowanie tym miejscem pojawiło się dopiero w latach 60., gdy astronauci NASA sfotografowali je z orbity Ziemi w trakcie misji Gemini IV.

Astronauci początkowo sądzili, że mają do czynienia z kraterem uderzeniowym powstałym w wyniku upadku meteorytu. Widok olbrzymiego kręgu, otoczonego koncentrycznymi pierścieniami, rzeczywiście sugerował takie pochodzenie. Jednak dalsze badania wykazały, że teoria ta nie była zgodna z rzeczywistością.

Teorie dotyczące powstania Oka Sahary

Przez lata naukowcy starali się wyjaśnić genezę tej zagadkowej formacji. Wśród najważniejszych teorii znalazły się:

1. Hipoteza impaktowa – krater meteorytowy

Jednym z pierwszych wyjaśnień było założenie, że Oko Sahary powstało w wyniku uderzenia meteorytu w powierzchnię Ziemi. Taka hipoteza wydawała się logiczna – struktura ma niemal idealny, okrągły kształt, a pierścienie mogłyby być skutkiem fal uderzeniowych po kolizji.

Jednak brak dowodów w postaci charakterystycznych minerałów impaktowych (np. kwarcu szokowego) oraz nieodnalezienie pozostałości meteorytu sprawiły, że teoria ta została stopniowo odrzucona. Dodatkowo, analizy strukturalne przeprowadzone za pomocą zdjęć satelitarnych i badania geochemiczne wykazały brak typowych deformacji skał, które są charakterystyczne dla uderzeń meteorytów. Wykorzystano również spektroskopię w podczerwieni do analizy składu mineralnego, co potwierdziło, że skały formacji nie noszą śladów wysokich temperatur typowych dla impaktów kosmicznych.

2. Hipoteza wulkaniczna

Innym wyjaśnieniem była możliwość, że Oko Sahary jest pozostałością po starożytnym wulkanie. Koncentryczne pierścienie mogłyby być efektem aktywności wulkanicznej sprzed milionów lat.

Jednak badania geochemiczne nie wykazały obecności lawy czy innych skał typowych dla aktywności wulkanicznej. Dodatkowo, nie znaleziono komory magmowej, która powinna znajdować się pod taką formacją.

3. Geologiczna kopuła i procesy erozyjne

Obecnie najbardziej akceptowaną teorią jest to, że Oko Sahary jest efektem geologicznej kopuły, powstałej około 100 milionów lat temu podczas formowania się Afryki. W wyniku procesów tektonicznych skały zostały wypiętrzone w formie kopuły, która następnie przez miliony lat ulegała erozji.

W wyniku działania wiatru i wody nastąpiło stopniowe wymywanie skał osadowych, tworząc widoczne dziś koncentryczne warstwy. To tłumaczy również różnorodność geologiczną tego obszaru – wewnętrzne pierścienie zbudowane są głównie z kwarcytu i dolomitu, a zewnętrzne z bardziej miękkich skał osadowych.

Tajemnica Atlantydy – teoria alternatywna

Niektórzy badacze i entuzjaści teorii spiskowych sugerują, że Oko Sahary może być pozostałością legendarnej Atlantydy. Ich argumentacja opiera się na opisie Platona, który twierdził, że Atlantyda była otoczona koncentrycznymi pierścieniami wody i lądu. Zwolennicy tej teorii wskazują również na fakt, że formacja znajduje się mniej więcej w miejscu, które mogłoby odpowiadać opisanej przez greckiego filozofa lokalizacji.

Jednak większość naukowców odrzuca to wyjaśnienie, uznając je za mało prawdopodobne. Argumentują, że formacja nie wykazuje śladów działalności człowieka, brak jest dowodów archeologicznych, a skład geologiczny i struktura skał wskazują na naturalne procesy erozyjne, a nie sztuczne formowanie. Brakuje dowodów archeologicznych, które mogłyby potwierdzić istnienie jakiejkolwiek cywilizacji w tym miejscu w okresie istnienia Atlantydy.

Współczesne badania nad Kalb ar-Riszat

Choć Oko Sahary jest trudne do zbadania, ze względu na swoje położenie w jednym z najbardziej suchych rejonów świata, naukowcy nadal prowadzą analizy geologiczne tej struktury. Dzięki zdjęciom satelitarnym i nowoczesnym metodom geologicznym, udało się potwierdzić hipotezę o naturalnym pochodzeniu tej formacji. Naukowcy wykorzystali między innymi analizy izotopowe skał, tomografię sejsmiczną oraz spektroskopię w podczerwieni, które pozwoliły na określenie wieku i składu mineralnego warstw geologicznych. Dodatkowo, zastosowano badania magnetyczne, aby wykluczyć obecność anomalii charakterystycznych dla kraterów impaktowych.

Obecnie naukowcy koncentrują się na szczegółowych analizach skał, próbując lepiej zrozumieć historię geologiczną regionu oraz wpływ erozji na kształtowanie tej formacji.

Podsumowanie

Kalb ar-Riszat, czyli Oko Sahary, to jedno z najbardziej fascynujących miejsc na naszej planecie. Pomimo wielu teorii dotyczących jego powstania, najnowsze badania wskazują, że jest to naturalna formacja geologiczna powstała w wyniku procesów tektonicznych i erozyjnych.

Chociaż nie jest to ślad po Atlantydzie ani krater meteorytowy, nadal pozostaje jednym z najbardziej spektakularnych i tajemniczych miejsc na Ziemi. Dzięki nowoczesnym technologiom badawczym możemy mieć nadzieję, że w przyszłości dowiemy się jeszcze więcej o jego historii i wpływie na otaczające środowisko. Bez względu na pochodzenie, Oko Sahary pozostaje jednym z najciekawszych cudów natury, które do dziś intryguje zarówno naukowców, jak i miłośników tajemnic naszej planety.