Nowelizacja ustawy o szkolnictwie zawodowym 2025 – co się zmienia?

Sejm planuje pilną nowelizację prawa o szkolnictwie zawodowym

Fikcyjny zapis do szkół a obowiązek nauki – systemowy problem z 2014 roku

W ostatnich dniach pojawiły się sygnały, że Sejm planuje „rzutem na taśmę” dokonać zmiany zapisów ustawy o szkolnictwie zawodowym, które obecnie wywołują istotne komplikacje dla tysięcy uczniów w całym kraju. Problem dotyczy uczniów urodzonych w 2008 roku, którzy rozpoczęli edukację szkolną jako sześciolatkowie w 2014 roku – zgodnie z reformą wprowadzoną przez ówczesny rząd. Teraz, w 2025 roku, mają 17 lat i kończą zasadnicze szkoły zawodowe (ZSZ), co teoretycznie kłóci się z obowiązkiem kontynuacji nauki do pełnoletniości.

Obowiązek nauki a zakończenie edukacji przed 18. rokiem życia

Zgodnie z polskim prawem, obowiązek nauki trwa do ukończenia 18 lat. W przypadku uczniów kończących ZSZ w wieku 17 lat powstaje luka prawna. Szkoły i uczniowie szukają sposobów na jej obejście, często decydując się na tzw. „fikcyjny” zapis do innej szkoły, najczęściej branżowej II stopnia, tylko po to, by formalnie kontynuować naukę, choć faktycznie nie mają zamiaru jej podjąć.

To rozwiązanie, choć technicznie zgodne z prawem, jest czysto proceduralne i generuje niepotrzebne komplikacje dla uczniów, szkół i administracji oświatowej. Rodzice uczniów, pedagodzy i dyrektorzy szkół wielokrotnie apelowali do ministerstwa edukacji o zmianę przepisów, które nie przystają do rzeczywistości szkolnej.

Rządowe propozycje: praktyki absolwenckie jako rozwiązanie

Z informacji uzyskanych z sejmowych komisji edukacji wynika, że rząd pracuje nad pilną nowelizacją ustawy, która pozwoli na formalne wypełnienie obowiązku nauki poprzez tzw. praktyki absolwenckie. Byłaby to forma aktywności zawodowej dla młodzieży, która ukończyła ZSZ, ale nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości. Praktyki te miałyby być organizowane we współpracy z pracodawcami i nadzorowane przez szkoły lub samorządy.

Według założeń, praktyki absolwenckie nie będą obowiązkiem, lecz alternatywą wobec fikcyjnych zapisów do szkół. Pozwolą młodzieży zdobywać doświadczenie zawodowe w kontrolowanych warunkach, a jednocześnie zapewnią zgodność z ustawą o obowiązku nauki.

Eksperci: potrzeba całościowej reformy systemu szkolnictwa zawodowego

Eksperci ds. edukacji podkreślają, że obecna sytuacja to wynik braku koordynacji reform edukacyjnych z ostatnich lat. Reformy z lat 2009–2017, takie jak obniżenie wieku szkolnego, likwidacja gimnazjów, a następnie przekształcenie szkół zawodowych w branżowe, nie uwzględniały długofalowych konsekwencji legislacyjnych i demograficznych.

Zdaniem dr hab. Joanny Szymczak z Uniwersytetu Warszawskiego, nowelizacja prawa jest konieczna, ale powinna być elementem szerszej strategii przebudowy systemu kształcenia zawodowego. „Nie można dłużej działać w logice łat i tymczasowości. Potrzebujemy przemyślanego modelu, który pozwoli na spójność między obowiązkiem nauki, strukturą szkół i rzeczywistością rynku pracy” – podkreśla.

Perspektywa uczniów i nauczycieli

Młodzież, której dotyczy problem, często deklaruje chęć szybszego wejścia na rynek pracy. Wielu uczniów ZSZ podejmuje zatrudnienie już w trakcie nauki. Fikcyjny zapis do szkoły po jej ukończeniu jest dla nich dodatkowym, niepotrzebnym stresem i formalnością. Dla nauczycieli i dyrektorów oznacza to konieczność generowania fikcyjnych dokumentów, raportów i kontrolowania uczniów, którzy w rzeczywistości nie mają kontaktu ze szkołą.

Jak zaznacza jedna z dyrektorek ZSZ w woj. dolnośląskim, „to absurd, że uczniowie kończą szkołę, są gotowi do pracy, ale musimy ich jeszcze trzymać w systemie dla pozorów”.

Rola samorządów i pracodawców

Ważną rolę w planowanych praktykach absolwenckich mają odegrać samorządy i przedsiębiorcy. Ministerstwo Edukacji Narodowej zapowiedziało konsultacje z organizacjami pracodawców, izbami rzemieślniczymi i urzędami pracy, aby przygotować listę podmiotów gotowych do współpracy przy organizacji praktyk.

Praktyki te mają być zgodne z kierunkiem ukończonej szkoły zawodowej i uwzględniać potrzeby lokalnych rynków pracy. Dzięki temu młodzież zyska nie tylko formalne uregulowanie statusu, ale także realne korzyści zawodowe.

Konkluzja: zmiana konieczna, ale nie wystarczająca

Nowelizacja ustawy o szkolnictwie zawodowym, którą planuje Sejm, wydaje się racjonalnym rozwiązaniem w krótkim terminie. Pozwoli uniknąć fikcyjnych zapisów i uregulować sytuację kilku roczników uczniów, którzy padli ofiarą niespójności systemu edukacji. Jednak długofalowo konieczne będzie opracowanie nowoczesnej, przewidywalnej strategii rozwoju szkolnictwa zawodowego w Polsce. Tylko w ten sposób uda się uniknąć podobnych problemów w przyszłości i zbudować system edukacyjny odpowiadający potrzebom młodzieży i rynku pracy.