Gigantyczne kratery na dnie Morza Beauforta – nowe odkrycie MBARI

Gigantyczne zapadliska na dnie Morza Beauforta – nowe odkrycie w Arktyce

Wprowadzenie

W marcu 2025 roku naukowcy z Monterey Bay Aquarium Research Institute (MBARI) ogłosili przełomowe odkrycie na dnie Morza Beauforta w Arktyce. Podczas wieloletnich badań przeprowadzonych z użyciem zaawansowanych technologii zidentyfikowano 41 ogromnych zapadlisk, z których największe osiąga 29 metrów głębokości i 225 metrów długości. Powstały one najprawdopodobniej w wyniku rozmarzania podmorskiej wiecznej zmarzliny – zjawiska, które może mieć ogromne konsekwencje dla środowiska i infrastruktury arktycznej.

Tło geograficzne i geologiczne

Morze Beauforta – specyfika regionu

Morze Beauforta znajduje się w północnej części Oceanu Arktycznego, u wybrzeży Alaski i północno-zachodniej Kanady. To region o wyjątkowym znaczeniu geologicznym i klimatycznym, gdzie wieczna zmarzlina występuje nie tylko na lądzie, ale również pod powierzchnią dna morskiego. Od tysięcy lat podmorska zmarzlina pełni funkcję stabilizującą, zatrzymując metan i inne gazy w osadach.

Wieczna zmarzlina pod dnem morskim

Wieczna zmarzlina w regionach podmorskich powstała w epoce lodowcowej, kiedy poziom morza był znacznie niższy. Obszary te były wówczas lądem, który zamarzł do głębokości kilkuset metrów. Po zalaniu przez ocean, zmarzlina została przykryta wodą i osadami, co zatrzymało jej dalsze rozmarzanie – aż do ostatnich dziesięcioleci.

Odkrycie 41 zapadlisk

Metodologia badań

Zespół MBARI prowadził badania w latach 2010–2019, wykorzystując autonomiczne pojazdy podwodne (AUV) oraz zaawansowane sonary pokładowe. Te narzędzia pozwoliły na trójwymiarowe mapowanie dna morskiego z niezwykłą precyzją. Po kilku latach analizy danych naukowcy odkryli nie tylko liczne zapadliska, ale także oznaki aktywnego rozmarzania zmarzliny.

Charakterystyka zapadlisk

Największe z odkrytych zapadlisk mierzy aż 29 metrów głębokości, 225 metrów długości i 95 metrów szerokości. To wielkość porównywalna z sześciopiętrowym budynkiem. Inne kratery mają rozmiary od kilku do kilkudziesięciu metrów. Powstają one, gdy zamarznięte warstwy osadów rozmarzają, tworząc puste przestrzenie, które zapadają się pod ciężarem nadległych warstw.

Potencjalne przyczyny zjawiska

Topnienie wiecznej zmarzliny

Najbardziej prawdopodobnym czynnikiem prowadzącym do powstania zapadlisk jest topnienie podmorskiej zmarzliny. Może być ono spowodowane wzrostem temperatury wód arktycznych, co z kolei wiąże się z globalnym ociepleniem oraz nasilonym dopływem ciepłej wody z oceanów południowych.

Dziedzictwo ostatniej epoki lodowcowej

Choć część badaczy przypisuje zmiany wyłącznie obecnym trendom klimatycznym, inni wskazują, że są one także skutkiem długoterminowych procesów geologicznych. Wieczna zmarzlina w tych rejonach może wciąż podlegać naturalnym przemianom wynikającym z zakończenia ostatniej epoki lodowcowej, około 11 tysięcy lat temu.

Znaczenie i zagrożenia

Zagrożenie dla infrastruktury

Rozmarzanie zmarzliny i tworzenie zapadlisk może stanowić poważne zagrożenie dla istniejącej i planowanej infrastruktury, w tym rurociągów, platform wiertniczych, kabli telekomunikacyjnych i konstrukcji badawczych. Dno morskie staje się niestabilne, co zwiększa ryzyko katastrof technicznych.

Emisja metanu i zmiany klimatyczne

Rozpad zmarzliny uwalnia uwięziony w niej metan – jeden z najsilniejszych gazów cieplarnianych. Choć skala emisji z zapadlisk w Morzu Beauforta nie została jeszcze dokładnie oszacowana, ich liczba i rozmiar wskazują na potencjalnie istotny wpływ na bilans gazów cieplarnianych w Arktyce.

Wpływ na ekosystemy

Zmiany w strukturze dna mogą wpłynąć na bioróżnorodność i rozmieszczenie gatunków morskich. Nagłe zapadanie się dna morskiego może zniszczyć siedliska bentosowe, zakłócić prądy oceaniczne i zmienić schematy migracji niektórych organizmów.

Wnioski i przyszłe kierunki badań

Konieczność monitorowania

Naukowcy podkreślają potrzebę ciągłego monitorowania dna morskiego Arktyki. Planowane są kolejne misje AUV i sonarowe, a także analizy chemiczne próbek osadów. Tylko długoterminowe obserwacje pozwolą ustalić tempo i zakres tych procesów.

Znaczenie dla polityki klimatycznej

Odkrycia takie jak to powinny wpływać na międzynarodową politykę klimatyczną. Zmiany zachodzące w regionach trudno dostępnych – jak Arktyka – są często pierwszymi sygnałami głębszych procesów klimatycznych. Decydenci powinni uwzględniać te dane przy planowaniu strategii ograniczania emisji i adaptacji do zmian klimatu.

Podsumowanie

Odkrycie 41 zapadlisk na dnie Morza Beauforta to jedno z najważniejszych wydarzeń w badaniach Arktyki ostatnich lat. Rozmarzająca wieczna zmarzlina może stanowić poważne zagrożenie nie tylko dla lokalnej infrastruktury i ekosystemów, ale także dla globalnego klimatu. Dalsze badania są niezbędne, aby zrozumieć skalę zjawiska i przeciwdziałać jego konsekwencjom w możliwie najbardziej odpowiedzialny sposób.