Zmiany w zasiłku pogrzebowym: szczegółowy przegląd planowanych reform świadczenia
Wprowadzenie
Zasiłek pogrzebowy w Polsce od lat stanowi istotne wsparcie finansowe dla rodzin i bliskich osób zmarłych. Obecna wysokość świadczenia, wynosząca 4 000 zł, została ustalona w 2011 roku i od tego czasu nie była waloryzowana, mimo rosnących kosztów usług pogrzebowych. W obliczu licznych głosów krytyki i postulatów zmian, Rada Ministrów ogłosiła projekt reformy systemu zasiłku pogrzebowego. Zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.
Podstawowe założenia reformy
Podwyższenie wysokości zasiłku pogrzebowego
Zgodnie z projektem ustawy, wysokość zasiłku pogrzebowego zostanie zwiększona z obecnych 4 000 zł do 7 000 zł. Jest to odpowiedź na dynamiczny wzrost cen usług pogrzebowych, które według danych rynku w wielu przypadkach przekraczają 10 000 zł.
Warunki przyznania świadczenia bez zmian
Nie przewiduje się zmian w zakresie osób uprawnionych do otrzymania zasiłku pogrzebowego. Nadal będzie on przysługiwał osobom, które poniosły koszty pogrzebu osoby zmarłej – niezależnie od ich stopnia pokrewieństwa.
System waloryzacji zasiłku
Odejście od corocznej waloryzacji
Początkowo zakładano, że zasiłek pogrzebowy będzie waloryzowany corocznie na podstawie średniorocznego wskaźnika inflacji. Jednak w najnowszej wersji projektu zaproponowano, aby waloryzacja następowała jedynie w sytuacji, gdy skumulowana inflacja od momentu ostatniej zmiany przekroczy 5%.
Mechanizm uruchamiania waloryzacji
Nowy mechanizm waloryzacyjny ma na celu zapewnienie równowagi pomiędzy kosztami budżetowymi a realnymi potrzebami społeczeństwa. Jeśli skumulowany wskaźnik inflacji przekroczy próg 5%, zasiłek zostanie automatycznie dostosowany do poziomu inflacji.
Wprowadzenie zasiłku celowego z pomocy społecznej
Wsparcie w sytuacjach nadzwyczajnych
Projekt ustawy przewiduje możliwość przyznania zasiłku celowego w ramach pomocy społecznej w szczególnie trudnych przypadkach. Dotyczy to sytuacji, w których standardowy zasiłek pogrzebowy jest niewystarczający – np. w przypadku konieczności sprowadzenia zwłok z zagranicy.
Brak kryterium dochodowego
W odróżnieniu od wielu innych świadczeń socjalnych, zasiłek celowy nie będzie uzależniony od sytuacji finansowej wnioskodawcy. Jednakże, projekt zakłada możliwość nałożenia obowiązku zwrotu całości lub części przyznanego świadczenia, jeśli wydatki zostaną pokryte z innych źródeł (np. ubezpieczenie, spadek).
Głos społeczeństwa i ekspertów
Postulaty organizacji związkowych
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) wyraziło niezadowolenie z proponowanej wysokości świadczenia, argumentując, że 7 000 zł to nadal zbyt mało, by pokryć realne koszty pochówku. OPZZ postuluje, aby zasiłek pogrzebowy wynosił równowartość co najmniej 200% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, czyli obecnie około 17 000 zł.
Opinia zakładów pogrzebowych
Przedstawiciele branży funeralnej wskazują, że koszt pochówku w dużych miastach często przekracza 12 000 zł, co oznacza, że planowane podwyżki choć konieczne, są nadal niewystarczające. W ich opinii, waloryzacja powinna być bardziej elastyczna i oparta na realnych kosztach usług.
Harmonogram wdrażania zmian
Data wejścia w życie reformy
Zgodnie z projektem ustawy, nowe przepisy mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Proces legislacyjny trwa, a ostateczne głosowanie w Sejmie zaplanowano na 25 marca 2025 roku.
Prace parlamentarne i konsultacje społeczne
Projekt zmian przechodzi obecnie przez etap konsultacji publicznych oraz opiniowania przez organizacje pozarządowe i samorządy. Następnie trafi do komisji sejmowych, a po ich akceptacji zostanie poddany głosowaniu.
Znaczenie zmian dla obywateli
Poprawa standardów socjalnych
Podwyższenie zasiłku pogrzebowego to istotny krok w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa socjalnego obywateli. W obliczu rosnącej inflacji i kosztów życia, zmiany te są powszechnie oczekiwane.
Ograniczenie ryzyka ubóstwa pogrzebowego
Zjawisko ubóstwa pogrzebowego, polegające na niemożności pokrycia kosztów pochówku przez najbliższych, staje się coraz bardziej widoczne. Reformy te mają przeciwdziałać temu zjawisku i zapewnić godny pochówek każdej osobie.
Podsumowanie
Planowane zmiany w systemie zasiłku pogrzebowego to odpowiedź na długoletnie postulaty społeczne, ekonomiczne i organizacyjne. Choć proponowana podwyżka do 7 000 zł nie spełnia wszystkich oczekiwań, stanowi krok w stronę poprawy sytuacji finansowej rodzin w żałobie. Kluczowe będzie jednak, by mechanizmy waloryzacji były skutecznie realizowane, a zasiłek celowy – realnym wsparciem w kryzysowych sytuacjach.
Nowelizacja ustawy czeka na dalszy bieg legislacyjny. Jej ostateczny kształt będzie testem skuteczności państwa w reagowaniu na zmieniające się potrzeby społeczne i ekonomiczne.
Warto dodać, że oprócz zmian w wysokości zasiłku pogrzebowego i wprowadzenia mechanizmu waloryzacji, istotnym aspektem są także problemy proceduralne związane z jego przyznawaniem. Obecnie wniosek o zasiłek należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby zmarłej, co w niektórych przypadkach – np. przy długim postępowaniu spadkowym lub identyfikacji zwłok – jest trudne do spełnienia. W kontekście planowanej nowelizacji warto byłoby rozważyć wydłużenie tego terminu lub wprowadzenie wyjątków. Dodatkowo problematyczne bywa także ustalenie, kto realnie poniósł koszty pogrzebu, co prowadzi do sporów między członkami rodziny – brakuje jasnych procedur w tym zakresie.