Epidemia krztuśca w Katowicach i województwie śląskim – przyczyny, skutki i zagrożenia
Wprowadzenie
W 2024 roku Katowice odnotowały bezprecedensowy wzrost liczby zachorowań na krztusiec. W porównaniu do zaledwie trzech przypadków z 2023 roku, w roku 2024 zgłoszono aż 207 zakażeń, co stanowi wzrost o 6800 procent. Jeszcze bardziej alarmujące są dane z całego województwa śląskiego – w 2024 roku odnotowano łącznie 3236 przypadków tej choroby, a tylko w pierwszym kwartale 2025 roku – już 672 nowe zakażenia. Sytuacja ta budzi poważne zaniepokojenie lekarzy, epidemiologów i władz publicznych.
Czym jest krztusiec?
Charakterystyka choroby
Krztusiec, znany również jako koklusz, to ostra bakteryjna choroba zakaźna wywoływana przez pałeczkę Bordetella pertussis. Objawia się przede wszystkim uporczywym, napadowym kaszlem, który może prowadzić do bezdechu, wymiotów, a u najmłodszych dzieci – nawet do zatrzymania oddechu. Wysoka zakaźność oraz poważne powikłania czynią z krztuśca jedno z najgroźniejszych zakażeń wieku dziecięcego.
Drogi zakażenia
Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Chory kaszląc rozsiewa bakterie, które trafiają do układu oddechowego osoby narażonej. Choroba rozwija się od kilku do kilkunastu dni po kontakcie z patogenem.
Skala problemu w Katowicach i regionie
Statystyki zachorowań
Według danych medycznych, Katowice w 2024 roku odnotowały 207 zachorowań, a województwo śląskie – aż 3236. Pierwszy kwartał 2025 roku przyniósł kolejne 672 przypadki, co wskazuje na utrzymującą się wysoką dynamikę epidemii. To niepokojący sygnał, który sugeruje, że fala zachorowań jeszcze się nie zakończyła.
Opinie ekspertów
Dr Tadeusz Urban, prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Katowicach, określił sytuację jako „pękającą bańkę” – wieloletnie zaniedbania w szczepieniach i brak profilaktyki prowadzą dziś do eksplozji liczby zakażeń.
Przyczyny gwałtownego wzrostu zachorowań
Spadek poziomu wyszczepialności
Jedną z kluczowych przyczyn jest spadek poziomu wyszczepialności w populacji. Coraz więcej rodziców decyduje się na odraczanie lub całkowite unikanie obowiązkowych szczepień, co skutkuje osłabieniem odporności zbiorowiskowej.
Wygasanie odporności po szczepieniach
Odporność po szczepieniach podawanych w dzieciństwie nie utrzymuje się przez całe życie. Brak regularnych dawek przypominających, zwłaszcza u młodzieży i dorosłych, powoduje, że rośnie liczba osób podatnych na zakażenie.
Cykliczność epidemii
Epidemie krztuśca pojawiają się cyklicznie – co 3 do 5 lat. Obecna fala wpisuje się w ten schemat, jednak jej skala jest nieporównywalnie większa niż w poprzednich cyklach.
Grupy najbardziej narażone
Niemowlęta
Największe zagrożenie stanowią zachorowania wśród niemowląt, szczególnie tych poniżej 6. miesiąca życia. Są one zbyt małe, by być w pełni zaszczepione, a jednocześnie najbardziej narażone na ciężki przebieg i powikłania – takie jak zapalenie płuc, bezdech czy uszkodzenie mózgu.
Osoby starsze i z obniżoną odpornością
Kolejną grupą ryzyka są osoby starsze oraz osoby przewlekle chore. U nich krztusiec może prowadzić do poważnych powikłań, w tym do wtórnych infekcji dróg oddechowych i zaostrzenia chorób współistniejących.
Konsekwencje epidemii
Obciążenie systemu ochrony zdrowia
Tak duży wzrost zachorowań powoduje przeciążenie poradni POZ, oddziałów zakaźnych i pediatrycznych. Rośnie liczba hospitalizacji, a personel medyczny zmaga się z brakami kadrowymi i sprzętowymi.
Społeczne skutki epidemii
Epidemia krztuśca przyczynia się do wzrostu absencji w pracy i szkołach, obniżenia komfortu życia i wzrostu kosztów społecznych związanych z opieką zdrowotną oraz izolacją chorych.
Możliwe środki zaradcze
Promocja szczepień
Eksperci alarmują, że kluczem do opanowania epidemii jest odbudowa zaufania do szczepień ochronnych. Konieczna jest kampania informacyjna przypominająca, że szczepienia przeciw krztuścowi są skuteczne i bezpieczne.
Dawki przypominające dla dorosłych
Zalecane jest, by dorośli przyjmowali dawkę przypominającą co 10 lat. To istotne nie tylko dla ich własnego zdrowia, ale też dla ochrony osób z otoczenia – zwłaszcza dzieci i seniorów.
Szczepienie kobiet w ciąży
WHO i ECDC rekomendują szczepienie kobiet w ciąży jako skuteczną formę ochrony noworodków poprzez przekazanie przeciwciał odpornościowych przez łożysko.
Podsumowanie
Skok zachorowań na krztusiec w Katowicach i województwie śląskim w 2024 roku ma wiele przyczyn – od spadku wyszczepialności, przez naturalne wygasanie odporności, po cykliczny charakter epidemii. Skutki są poważne – zdrowotne, społeczne i organizacyjne. Jedyną skuteczną drogą do zatrzymania tej tendencji jest powrót do odpowiedzialnej profilaktyki – poprzez szczepienia dzieci, dorosłych i kobiet w ciąży. Tylko w ten sposób można odbudować odporność zbiorową i przerwać łańcuch transmisji bakterii Bordetella pertussis.
W kontekście obecnego wzrostu zachorowań warto przypomnieć o roli tzw. kokonu ochronnego – strategii szczepień osób z najbliższego otoczenia niemowlęcia, które nie może jeszcze przyjąć pełnego cyklu szczepień. To podejście, stosowane m.in. w Niemczech i Australii, zmniejsza transmisję krztuśca wśród noworodków. Dodatkowo, w Polsce brakuje obowiązku raportowania skuteczności dawek przypominających u dorosłych, co utrudnia ocenę rzeczywistego poziomu odporności zbiorowej. Rozszerzenie systemu monitorowania i edukacja medyczna dorosłych powinny być jednym z priorytetów w odpowiedzi na obecną sytuację.