Analiza strat finansowych Narodowego Banku Polskiego w 2024 roku i ich wpływu na gospodarkę

Narodowy Bank Polski (NBP) odnotował w 2024 roku kolejną stratę finansową, wynoszącą około 13,4 miliarda złotych, co stanowi trzeci rok z rzędu z ujemnym wynikiem finansowym. Zjawisko to budzi obawy o stabilność zarządzania bankiem centralnym oraz potencjalne konsekwencje dla polskiej gospodarki. Niniejszy artykuł dogłębnie analizuje przyczyny strat NBP, ich wpływ na gospodarkę, reakcje ekspertów oraz perspektywy na przyszłość, systematyzując informacje w przejrzysty sposób.

Tło historyczne wyników finansowych NBP

Wyniki finansowe w latach poprzednich

NBP, jako bank centralny, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilności cen i systemu finansowego Polski. W przeszłości bank regularnie generował zyski, które w dużej części (95%) przekazywano do budżetu państwa. Na przykład w 2021 roku NBP odnotował zysk w wysokości 10,97 mld zł, który wsparł finanse publiczne. Jednak od 2022 roku sytuacja uległa zmianie:

• 2022 rok: Strata wyniosła 16,94 mld zł, co było pierwszym od lat ujemnym wynikiem finansowym.
• 2023 rok: Strata wzrosła do 20,8 mld zł, osiągając rekordowy poziom, głównie z powodu aprecjacji złotego.
• 2024 rok: Strata wyniosła 13,4 mld zł, niemal dwukrotnie przekraczając prognozy z końca 2024 roku, które zakładały 7,4 mld zł.

Globalny kontekst strat banków centralnych

Straty NBP nie są odosobnionym przypadkiem. W 2022 i 2023 roku wiele banków centralnych na świecie odnotowało ujemne wyniki finansowe, m.in.:

• Narodowy Bank Czech: strata 412 mld koron (80,8 mld zł).
• Szwedzki Riksbank: strata 80,7 mld koron (32,8 mld zł).
• Bank Anglii: strata 133 mld funtów (695 mld zł).
• Szwajcarski Bank Narodowy: strata 133 mld franków (625 mld zł).

Główne przyczyny tych strat to globalne wahania kursów walut, wysokie stopy procentowe oraz koszty walki z inflacją.

Przyczyny straty NBP w 2024 roku

Umocnienie złotego

Największym czynnikiem wpływającym na stratę NBP w 2024 roku było umocnienie polskiej waluty wobec euro i dolara. Silniejszy złoty obniża wartość rezerw walutowych NBP, które są denominowane w walutach obcych. W 2023 roku ujemny wynik z różnic kursowych wyniósł 31 mld zł, a w 2024 roku ten efekt prawdopodobnie utrzymał się, choć na mniejszą skalę.

Wysokie stopy procentowe

Polityka wysokich stóp procentowych, prowadzona w celu zwalczania inflacji, zwiększyła koszty po stronie pasywów NBP, przy jednoczesnym niższym dochodzie z aktywów. W 2024 roku inflacja w Polsce wynosiła średnio 3,8%, ale w grudniu osiągnęła 4,7%, co uzasadniało utrzymanie restrykcyjnej polityki pieniężnej.

Błędne prognozy finansowe

NBP borykał się z trudnościami w przewidywaniu wyników finansowych:

• W 2023 roku bank prognozował zysk 6 mld zł, ale odnotował stratę 20,8 mld zł.
• W 2024 roku początkowe szacunki wskazywały na stratę 7,4 mld zł, ale ostateczny wynik był niemal dwukrotnie wyższy (13,4 mld zł).

Te rozbieżności wywołały krytykę zarządzania bankiem, w tym zarzuty wobec prezesa Adama Glapińskiego, dotyczące m.in. wprowadzenia w błąd Ministerstwa Finansów przy planowaniu budżetu na 2024 rok.

Koszty operacyjne

NBP ponosi znaczące koszty związane z działalnością operacyjną, takie jak:

• Zarządzanie obiegiem gotówki, w tym wprowadzenie banknotu 500 zł.
• Utrzymanie niskich nominałów (1 i 2 grosze), mimo ich nierentowności.
• Organizowanie konferencji, programów edukacyjnych i badań.

Wpływ czynników zewnętrznych

Globalne czynniki, takie jak wojna w Ukrainie, podwyżki cen surowców energetycznych oraz stagnacja gospodarcza w strefie euro, miały pośredni wpływ na wyniki NBP. Choć Polska utrzymała silny wzrost PKB (3% w 2024 roku, prognoza 3,6% w 2025 roku), niepewność gospodarcza utrudniała zarządzanie rezerwami walutowymi.

Wpływ strat NBP na polską gospodarkę

Stabilność finansowa

NBP podkreśla, że ujemny wynik finansowy nie wpływa na zdolność banku do realizacji podstawowego celu, czyli utrzymania stabilności cen i walki z inflacją. Straty są określane jako „papierowe”, wynikające głównie z przeszacowania wartości rezerw walutowych, a nie realnych problemów operacyjnych.

Budżet państwa

Straty NBP mają istotny wpływ na finanse publiczne:

• W normalnych warunkach 95% zysku NBP trafia do budżetu państwa.
• W 2024 roku brak wpłaty z NBP (prognozowano 6 mld zł zysku) zmusił rząd do szukania innych źródeł finansowania.
• Na 2025 rok budżet nie zakłada wpłat z NBP, co świadczy o ostrożnym podejściu Ministerstwa Finansów.

Polityka pieniężna

Utrzymanie wysokich stóp procentowych w 2024 roku (brak obniżek do końca roku) miało na celu ograniczenie inflacji, ale zwiększyło koszty dla NBP. W 2025 roku prognozowana inflacja na poziomie 4,7% oraz wygasające limity cen energii mogą dodatkowo skomplikować politykę pieniężną.

Zaufanie społeczne i polityczne

Straty NBP wywołały kontrowersje polityczne:

• Opozycja zarzuca prezesowi Adamowi Glapińskiemu niekompetencję, a wniosek o postawienie go przed Trybunałem Stanu obejmuje m.in. błędne prognozy finansowe.
• Posty na platformie X wskazują na krytyczne nastawienie opinii publicznej, np. „Miały być miliardowe zyski, a były… gigantyczne straty” (@Platforma_org).
• NBP odpiera zarzuty, podkreślając, że generowanie zysku nie jest jego celem ustawowym.

Wpływ na sektor bankowy

Straty NBP nie mają bezpośredniego przełożenia na sektor bankowy, który w 2024 roku osiągnął zysk netto 42 mld zł, co stanowi wzrost o 51,9% rok do roku. Jednak wysokie stopy procentowe ograniczały popyt na kredyty, a banki zmagały się z dodatkowymi obciążeniami, takimi jak wakacje kredytowe.

Perspektywy na 2025 rok

Prognozy gospodarcze

Według Komisji Europejskiej, polska gospodarka w 2025 roku ma wzrosnąć o 3,6%, napędzana konsumpcją prywatną i inwestycjami finansowanymi z funduszy UE. Inflacja ma wynieść 4,7%, co może wymagać dalszego utrzymania wysokich stóp procentowych.

Strategie NBP

NBP planuje kontynuować politykę stabilizacji cen, co może oznaczać:

• Dalsze zarządzanie rezerwami walutowymi, w tym zwiększanie zasobów złota (w 2025 roku NBP osiągnął cel 20% udziału złota w rezerwach, posiadając blisko 500 ton).
• Monitorowanie kursu złotego, który pozostaje kluczowym czynnikiem wpływającym na wyniki finansowe.
• Wzmacnianie komunikacji z rządem, aby uniknąć nieporozumień przy planowaniu budżetu.

Rekomendacje ekspertów

Eksperci, tacy jak Marta Kightley, pierwsza wiceprezes NBP, wskazują na konieczność:

• Utrzymania stabilności makroekonomicznej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
• Skupienia się na wzroście gospodarczym i kontroli inflacji, zamiast na wynikach finansowych banku.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) zaleca ostrożne podejście do polityki monetarnej i fiskalnej, aby zrównoważyć wzrost gospodarczy z kontrolą inflacji.

Wnioski – dlaczego NBP ponosi straty

Straty finansowe Narodowego Banku Polskiego w 2024 roku, wynoszące 13,4 mld zł, wynikają przede wszystkim z umocnienia złotego, wysokich stóp procentowych oraz błędnych prognoz finansowych. Choć nie zagrażają one bezpośrednio stabilności finansowej kraju, mają istotny wpływ na budżet państwa i wywołują debatę na temat zarządzania bankiem centralnym. W 2025 roku kluczowe będzie utrzymanie równowagi między walką z inflacją a wspieraniem wzrostu gospodarczego, przy jednoczesnym odbudowaniu zaufania do NBP.

Dla pełnego zrozumienia sytuacji zaleca się monitorowanie oficjalnych sprawozdań finansowych NBP oraz raportów takich jak „Raport o stabilności systemu finansowego”. Dalsze analizy powinny uwzględniać globalne trendy gospodarcze i ich wpływ na polską gospodarkę.