Wybuch w porcie Shahid Rajaee: Tragedia w Bandar Abbas

W sobotę, 26 kwietnia 2025 roku, potężna eksplozja wstrząsnęła portem Shahid Rajaee w Bandar Abbas, największym portem handlowym Iranu, położonym nad strategiczną Cieśniną Ormuz. Zdarzenie, które wywołało pożar i gęsty czarny dym, miało tragiczne skutki, powodując ofiary śmiertelne, setki rannych oraz znaczne straty materialne. Przyczyna eksplozji pozostaje przedmiotem dochodzenia, a władze Iranu wykluczają na razie sabotaż, wskazując na możliwe zaniedbania w przechowywaniu niebezpiecznych chemikaliów, w tym nadchloranu sodu, substancji używanej w produkcji paliwa rakietowego. Niniejszy artykuł szczegółowo omawia okoliczności zdarzenia, jego skutki, reakcje międzynarodowe oraz potencjalne implikacje dla Iranu i regionu, opierając się na najnowszych dostępnych informacjach.

Okoliczności eksplozji

Miejsce i czas zdarzenia

Port Shahid Rajaee, zlokalizowany w Bandar Abbas w prowincji Hormozgan, jest kluczowym węzłem logistycznym Iranu, obsługującym około 80-85% krajowego importu morskiego, w tym towary strategiczne i ropę naftową. Zajmuje powierzchnię 2400 hektarów, dysponuje 35 miejscami do cumowania statków i obsługuje rocznie około 70 milionów ton ładunków. Eksplozja miała miejsce 26 kwietnia 2025 roku, w sobotni poranek, na nabrzeżu portu, w magazynie lub obszarze składowania kontenerów. Wybuch był na tyle silny, że wywołał wstrząsy odczuwalne w promieniu 25-50 kilometrów, a w niektórych relacjach wspomina się o słyszalności eksplozji na wyspie Keszm, oddalonej o 26 kilometrów.

Przyczyna eksplozji

Irańskie władze wskazują, że eksplozja była wynikiem pożaru w magazynie, w którym przechowywano niebezpieczne materiały chemiczne. Operator portu, cytowany przez agencję ILNA, stwierdził, że towary wyjątkowo niebezpieczne zostały zadeklarowane jako zwykłe, co mogło przyczynić się do katastrofy. Kluczowe doniesienia, w tym relacje „New York Times” i firmy Ambrey, sugerują, że pożar i wybuch były związane z nadchloranem sodu, substancją używaną do produkcji stałego paliwa rakietowego. W marcu 2025 roku port Shahid Rajaee miał przyjąć transport tej substancji z Chin, co mogło być przeznaczone do uzupełnienia irańskiego arsenału rakietowego, uszczuplonego po atakach na Izrael.

• Oficjalne stanowisko Iranu: Władze, w tym gubernator prowincji Hormozgan, Mohamad Aszuri, podkreślają, że przyczyna jest badana, ale sabotaż jest mało prawdopodobny. Minister spraw wewnętrznych Eskandar Momeni zapowiedział szczegółowe dochodzenie.
• Spekulacje o sabotażu: Pomimo wykluczenia sabotażu przez Teheran, eksperci, tacy jak Paweł Rakowski w rozmowie z „Faktem”, wskazują, że nie można wykluczyć udziału Izraela lub innych aktorów zewnętrznych, zwłaszcza w kontekście napiętych relacji międzynarodowych i trwających negocjacji nuklearnych. Izrael oficjalnie zaprzeczył involvementowi.
• Porównania historyczne: Media przywołują eksplozję w Bejrucie w 2020 roku, gdzie azotan amonu wywołał podobną katastrofę, sugerując, że podobne zaniedbania w zarządzaniu chemikaliami mogły mieć miejsce w Bandar Abbas.

Przebieg zdarzenia

Według relacji świadków i nagrań w mediach społecznościowych, eksplozji towarzyszyła ogromna kula ognia i czarno-pomarańczowa chmura dymu. Pożar szybko rozprzestrzenił się na sąsiednie obszary portu, utrudniając akcję ratunkową. Ratownicy przez wiele godzin nie byli w stanie dotrzeć do epicentrum wybuchu z powodu intensywności ognia i gęstego dymu. Eksplozja zniszczyła budynki biurowe, wybiła szyby w promieniu kilku kilometrów i uszkodziła pojazdy w okolicy. Jeden z mieszkańców relacjonował w irańskiej telewizji: „Magazyn był całkowicie wypełniony dymem, kurzem i popiołem. Nie pamiętam, czy wszedłem pod stół, czy zostałem tam wrzucony przez wybuch.”

Skutki eksplozji

Bilans ofiar

Bilans ofiar zmieniał się dynamicznie w ciągu pierwszych godzin po eksplozji, co odzwierciedla skalę chaosu i trudności w akcji ratunkowej. Najnowsze doniesienia z 28 kwietnia 2025 roku, w tym posty agencji Reuters na X, wskazują na następujący bilans:

• Ofiary śmiertelne: Co najmniej 40 osób zginęło, choć wcześniejsze raporty mówiły o 4, 5, 18, 25 lub 28 zabitych.
• Ranni: Ponad 1200 osób odniosło obrażenia, z czego około 190 pozostaje w szpitalach. Liczba rannych wzrastała stopniowo: od 47 w początkowych raportach, przez 195, 406, 516, 700, 800, aż do ponad 1200.
• Zaginieni: Sześć osób uznano za zaginione, co może zwiększyć liczbę ofiar śmiertelnych.

Setki rannych przewieziono do ośrodków medycznych w Bandar Abbas i okolicach. Ministerstwo zdrowia Iranu ogłosiło stan zagrożenia zdrowia, nakazując mieszkańcom pozostanie w domach i noszenie odzieży ochronnej.

Straty materialne

Eksplozja spowodowała znaczne zniszczenia w infrastrukturze portu i okolicach:

• Zniszczenia w porcie: Zawalił się co najmniej jeden budynek, a biura portowe zostały poważnie uszkodzone, z wybitymi szybami i wyrwanymi drzwiami. Operacje przeładunkowe w porcie zostały wstrzymane, co sparaliżowało handel morski Iranu.
• Uszkodzenia w mieście: Szyby w budynkach w promieniu kilku kilometrów zostały wybite, a dachy i samochody w okolicy uległy zniszczeniu. Mieszkańcy zgłaszali wstrząsy przypominające trzęsienie ziemi.
• Wpływ na sektor naftowy: Irańska Narodowa Kompania Rafinacji i Dystrybucji Ropy Naftowej zapewniła, że rafinerie, zbiorniki paliwa i ropociągi w regionie nie ucierpiały.

Skutki ekonomiczne

Port Shahid Rajaee jest kluczowy dla irańskiej gospodarki, obsługując większość importu i eksportu, w tym ropę naftową, która przepływa przez Cieśninę Ormuz (około 20% światowej produkcji ropy). Paraliż portu może mieć poważne konsekwencje:

• Zakłócenia w handlu: Wstrzymanie operacji portowych utrudnia dostawy towarów, w tym żywności, leków i surowców, co może pogłębić trudności gospodarcze Iranu w obliczu sankcji międzynarodowych.
• Koszty odbudowy: Naprawa infrastruktury portowej i odbudowa zniszczonych budynków będą wymagały znacznych nakładów finansowych, co obciąży budżet państwa.
• Wpływ na rynki międzynarodowe: Choć rafinerie nie ucierpiały, niepewność związana z Cieśniną Ormuz może wpłynąć na ceny ropy na światowych rynkach.

Reakcje i działania

Reakcje władz Iranu

Władze Iranu podjęły natychmiastowe działania w odpowiedzi na katastrofę:

• Akcja ratunkowa: Cztery zespoły szybkiego reagowania, wspierane przez Irański Czerwony Półksiężyc, zostały wysłane na miejsce zdarzenia. Pożar został częściowo opanowany do niedzieli, 27 kwietnia, ale nowe ogniska nadal wybuchały.
• Śledztwo: Prezydent Iranu Masoud Pezeshkian zarządził dochodzenie, stwierdzając: „Musimy ustalić, dlaczego to się stało.” Ministerstwo spraw wewnętrznych bada, czy przyczyną były zaniedbania w zarządzaniu chemikaliami czy inne czynniki.
• Zamknięcie instytucji: W niedzielę, 27 kwietnia, zamknięto szkoły i biura w Bandar Abbas, aby ułatwić działania ratunkowe i zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom.

Reakcje międzynarodowe

Eksplozja wywołała zainteresowanie i reakcje na arenie międzynarodowej:

• Rosja: Prezydent Władimir Putin zaoferował pomoc w zwalczaniu skutków eksplozji, co odzwierciedla bliskie relacje między Moskwą a Teheranem, szczególnie w kontekście wsparcia Iranu dla rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
• Izrael: Izraelski kanał 12, powołując się na przedstawicieli władz, zaprzeczył udziałowi Izraela w eksplozji, reagując na spekulacje o sabotażu.
• USA: Eksplozja zbiegła się z trzecią rundą negocjacji USA-Iran w Omanie w sprawie programu nuklearnego Teheranu. Amerykańskie media, w tym Associated Press, zauważyły, że irański minister spraw zagranicznych Abbas Araghchi ostrzegał przed próbami sabotażu, choć nie powiązał ich bezpośrednio z eksplozją.

Reakcje w mediach społecznościowych

Posty na platformie X odzwierciedlają skalę zainteresowania wydarzeniem:

• @Reuters (28 kwietnia, 00:20 i 04:20 CEST) poinformował o wzroście liczby ofiar do co najmniej 40 i ponad 1200 rannych, podkreślając trudności w gaszeniu pożaru.
• @Pajaropolitico (28 kwietnia, 07:00 CEST) zwrócił uwagę na strategiczne znaczenie portu, przez który przepływa jedna piąta światowej produkcji ropy.
• @Sarah83336937 (28 kwietnia, 05:14 CEST) opublikował zdjęcie krateru powstałego w wyniku eksplozji, co świadczy o sile wybuchu.
• @JorgeAranedaT (28 kwietnia, 03:53 CEST) zauważył, że paraliż portu będzie „ciężkim ciosem” dla irańskiej gospodarki.

Kontekst polityczny i spekulacje

Negocjacje nuklearne

Eksplozja miała miejsce w trakcie trzeciej rundy negocjacji USA-Iran w Maskacie, których celem jest ograniczenie programu nuklearnego Teheranu w zamian za zniesienie sankcji. Choć obie strony oceniły rozmowy pozytywnie, incydent wzbudził spekulacje o możliwym sabotażu mającym na celu zakłócenie negocjacji. Irański minister spraw zagranicznych Abbas Araghchi wcześniej ostrzegał przed „próbami sabotażu i zamachów”, co podsyciło teorie o udziale zewnętrznych aktorów.

Relacje z Izraelem

Bandar Abbas, jako strategiczny port, jest potencjalnym celem dla działań wywiadowczych lub sabotażowych, szczególnie w kontekście napiętych relacji Iran-Izrael. Ekspert Paweł Rakowski w rozmowie z „Faktem” zauważył, że dysfunkcja portu mogłaby służyć izraelskiej polityce opóźniania irańskiego programu nuklearnego. Jednak brak dowodów na sabotaż i ostrożna reakcja Teheranu sugerują, że Iran unika eskalacji, priorytetowo traktując negocjacje z USA.

Historyczne incydenty

Media przypominają wcześniejsze incydenty w irańskich obiektach strategicznych, takie jak cyberatak na port Shahid Rajaee w 2020 roku, za który „Washington Post” obwiniał Izrael. W 2023 roku w Bandar Abbas odnotowano awarie, a inne pożary i eksplozje w irańskich rafineriach czy kopalniach budziły podejrzenia o sabotaż. Te wydarzenia wzmacniają spekulacje, choć brak konkretnych dowodów w obecnej sprawie.

Implikacje dla Iranu i regionu

Wpływ na gospodarkę Iranu

Paraliż portu Shahid Rajaee może pogłębić trudności gospodarcze Iranu, który zmaga się z sankcjami międzynarodowymi i inflacją. Zakłócenia w dostawach towarów, w tym żywności i leków, mogą wywołać niezadowolenie społeczne, szczególnie w regionie Hormozgan, zamieszkanym przez około pół miliona osób.

Bezpieczeństwo w regionie

Cieśnina Ormuz, przez którą przepływa 20% światowej ropy, jest kluczowa dla globalnych rynków energetycznych. Choć eksplozja nie uszkodziła infrastruktury naftowej, niepewność związana z portem może wpłynąć na ceny ropy i stabilność regionu, szczególnie w kontekście napięć między Iranem a Zachodem.

Stabilność polityczna

Katastrofa może wpłynąć na wewnętrzną dynamikę polityczną Iranu. Najwyższy Przywódca Ali Chamenei wezwał do dokładnego dochodzenia, co sugeruje, że władze obawiają się oskarżeń o niekompetencję lub korupcję w zarządzaniu portem. Ostrożna reakcja na spekulacje o sabotażu wskazuje, że Teheran priorytetowo traktuje stabilność w negocjacjach międzynarodowych.

Podsumowanie

Eksplozja w porcie Shahid Rajaee z 26 kwietnia 2025 roku to tragedia, która wstrząsnęła Iranem, powodując co najmniej 40 ofiar śmiertelnych, ponad 1200 rannych i znaczne straty materialne. Prawdopodobną przyczyną był pożar nadchloranu sodu, substancji używanej w produkcji paliwa rakietowego, choć dochodzenie wciąż trwa. Wydarzenie sparaliżowało największy port Iranu, kluczowy dla handlu i gospodarki, i wywołało spekulacje o sabotażu w kontekście negocjacji nuklearnych oraz napięć z Izraelem. Reakcje władz Iranu, w tym śledztwo i działania ratunkowe, oraz ostrożne stanowisko międzynarodowe wskazują na próbę uniknięcia eskalacji. Długoterminowe skutki dla irańskiej gospodarki i stabilności regionu pozostają niepewne, ale wydarzenie to z pewnością zapisze się jako jedno z najtragiczniejszych w historii Bandar Abbas.

Źródła:

• Irańskie media państwowe, w tym IRNA i Tasnim.
• Zagraniczne agencje prasowe: Reuters, Associated Press, CNN, „New York Times”, „Financial Times”.
• Posty na platformie X, w tym @Reuters, @Pajaropolitico, @Sarah83336937, @JorgeAranedaT.
• Analizy ekspertów, w tym Pawła Rakowskiego dla „Faktu” oraz firmy Ambrey.